چشم شوی و دوش اضطراری آزمایشگاهی؛ انواع و استانداردها

سبک زندگی انسان ها در سال های اخیر به طور چشمگیری تغییر کرده است. در این تغییرات ابزار و تجهیزات زیادی به محل های کار از جمله آزمایشگاه ها اضافه شده است. اما چیزی که تغییر ناپدیر است، میزان آسیب و خطرات همراه برخی از مواد در محل های کاری است. 

آزمایشگاه ها یکی از خطرناک ترین محیط ها را به دلیل وجود مواد شیمیایی از جمله اسیدها هستند. این اسیدها علاوه بر توانایی ایجاد بیماری های تنفسی و انواع سرطان ها در بدن انسان، در صورت برخورد با اعضای بدن نیز می توانند آسیب های جبران ناپذیری وارد کنند. جلوگیری از این اتفاق تا حدی به میزان دقت پرسنل و خدمه آزمایشگاه بستگی دارد اما گاهی نمی توان از آن فرار کرد. در این شرایط تنها راه باقی مانده درمان سریع السیر و بدون مکث است. 

چشم شوی و دوش اضطراری آزمایشگاهی چیست؟

برای شستشوی کامل اسید از روی پوست و یا حتی چشم، بهترین راه استفاده از آب با فشار بالا و در دمای محیط است. آب کم نه تنها اسید را شستشو نمی دهد بلکه باعث سریع تر شدن فرایند عملکرد آن نیز می شود. به همین علت در آزمایشگاه حضور وسیله ای به نام چشم شوی و دوش اضطراری ضرورت دارد. در این مقاله قصد داریم که این دو وسیله ساده اما حیاتی را بررسی کنیم. 

منبع: مقاله The Importance of Laboratory Quality and How to Achieve It وب سایت labmanager 25 ژانویه 2022

چشم شوی اضطراری آزمایشگاهی

چشم شوی اضطراری یکی از اصلی ترین تجهیزات آزمایشگاهی به خصوص آزمایشگاه های مواد شیمیایی است که به منظور جلوگیری از خطرات ناشی از کار با مواد شیمیایی، مورد استفاده قرار می گیرد.

چشم شوی اضطراری در مواقع لازم با پاشیدن آب فراوان به صورت و چشم فرد آسیب دیده اقدام به شستشو و پاکسازی فوری می کند. این وسیله آزمایشگاهی که عموما از جنس گالوانیزه و یا استیل طراحی و ساخته می شود، طبق استاندارها، دارای ظرفیتی به حجم 20 لیتر در دقیقه می باشد که با فشاری برابر 103 کیلو پاسکال، توسط لوله ای به طول 45 سانتی متر و قطر 1 اینچ، برای شست و شوی چشم افراد در صورت ایجاد آسیب به کار برده می شود. فاصله چشم شوی اضطراری تا زمین بین 83.8 و 134.6 سانتی متر می باشد. کاربر باید بتواند با دست پلکش را باز کند تا چشمش با مایع تماس پیدا کند.

انواع چشم شوی و دوش اضطراری

• چشم شوی دیواری گالوانیزه
• چشم شوی دیواری استیل
• چشم شوی اضطراری ایستاده تک پداله
• چشم شوی اضطراری ایستاده دو پداله
• چشم شوی ایستاده استیل
• چشم شوی دوبل رومیزی

چشم شوی رومیزی 45 درجه برند بهسان

چشم شوی دیواری با پدال دستی برند بهسان

چشم شوی ایستاده 2 پداله برند بهسان

چشم شور اضطراری رومیزی استیل برند شیماز

چشم شوی دیواری با پدال دستی برند بهسان

دوش و چشم شوی اضطراری برند هستاران طب

چه موقع باید از چشم شوی اضطراری استفاده کرد؟

در صورت بروز حوادث ناگهانی و پاشش مواد شیمیایی استفاده از چشم شوی از اثرات منفی این مواد کم کرده و تا حدی از آسیب دیدن جلوگیری می‌ کند. علاوه بر این در مراکز پژوهشی که احتمال پاشیدن مواد خطرناک و پرضرر به سمت چشم افراد وجود دارد، استفاده از چشم شوی برای محافظت از پرسنل ضروری است. متاسفانه با وجود دستورالعمل‌ های ایمنی در نظر گرفته‌ شده در آزمایشگاه و کنترل‌ های مهندسی، همچنان شاهد بروز حوادث تصادفی و پیش‌بینی نشده در هنگام کار با مواد شیمیایی هستیم. از این رو استفاده از برخی تجهیزات حفاظت فردی نظیر چشم شوی و دوش اضطراری ایمنی، انواع دستکش، شیلدها و نقاب‌های صورت و تجهیزات حفاظت فردی ایمنی، تجهیزات ایمنی مثل هود شیمیایی و فن آزمایشگاهی بسیار ضروری‌ است. 

منبع: مقاله Emergency Showers and Eyewash Stations وب سایت ccohs.ca در تاریخ 3 ژانویه 2017

هرگونه تاخیر در استفاده از این تجهیزات و عدم دسترسی به منابع آب فراوان و بهداشتی موجب بروز آسیب‌ های غیر قابل جبران و جدی روی سلامت پرسنل خواهد شد. پاشش مواد شیمایی خطرناک به ویژه مواد خورنده اسیدی و بازی به درون چشم به حدی صدمه زننده می‌باشد که حتی یک صدم ثانیه زمان ارزش داشته و باید منابع آبی فراوان در دسترس و نزدیک به محل آزمایشات افراد در آزمایشگاه نصب گردد.

چشم شوی اضطراری را کجا باید نصب کنیم؟

طبیعتا بهترین فضا برای نصب این تجهیزات نزدیک به محل کار پرسنل آزمایشگاه و در واقع در نزدیک ترین موقعیت به محل بروز احتمالی خطر است  تا در صورت لزوم بتوانند سریعا به آن مراجعه کنند. به این معنی که برای رسیدن افراد به این تجهیزات اضطراری نباید از میان موانع مختلف مانند دستگاه‌ها و ماشین آلات عبور کنند. همچنین باید در محلی نصب گردند که به راحتی قابل مشاهده باشند و به اصطلاح در دید باشند.

علاوه بر این لازم است چشم شوی اضطراری نزدیک راه‌ های خروج اضطراری نصب شود تا در هنگام بروز حادثه، گروه نجات به راحتی به فرد حادثه دیده دسترسی داشته باشند. در صورتی که چشم شوی ایمنی در بیرون از محیط کار نصب شده باشد باید از یخ زدگی این تجهیزات جلوگیری کرد. توصیه می‌ کنیم با استفاده از یک تابلوی مناسب محل نصب چشم شوی اضطراری مشخص شود.

چگونه و به چه مدت از چشم شوی استفاده کنیم؟

استاندارد ANSI (موسسه ملی استانداردهای آمریکا) حداکثر زمانی را برای شستشو با دوش و چشم شوی تعیین نمی کند اما با توجه به حداقل های تجهیزات پیشنهاد 15 دقیقه فلاشینگ یا پاشش آب را می دهد. سایر منابع این زمان را روی 20 دقیقه تنظیم می کنند و معتقدند میزان آب کشی بستگی به نوع ماده آسیب زننده دارد. به طور مثال:

• ماده غیر تحریک کننده (اذیت کننده) یا با تحریک کنندگی متوسط،  5 دقیقه شستشو 
• ماده تحریک کننده سنگین و حاد که از طرق پوست جذب می شود، 15 تا 20 دقیقه شستشو 
• مواد خورنده پوست، 30 دقیقه شستشو
• مواد قلیایی سنگین مانند کلسیم هیدروکساید، پتاسیم و ..، 60 دقیقه شستشو 

اگر پس از شستشو بازهم سوزش ادامه داشت به شستن ادامه دهید. سپس از همکارتان بخواهید سریعا شما را به اولین بیمارستان یا کلینیک برساند. به هیچ عنوان خودتان رانندگی نکنید زیرا ممکن از به دیدتان آسیب جدی وارد شود. 

برای استفاده صحح از چشم شوی باید پلک ها را با دست به حال کاملا باز نگه داشته و چشم را در معرض پاشش مستقیم آب قرار دهید. برای این کار فضای اطراف چشم شوی باید به حدی باشد که فرذ بتواند دستانش را برای نگه داشتن پلک ها باز نگه دارد. 

منبع: مقاله User Guide: How To Use An Emergency Eye Wash Station وب سایت safety-eyewash 

دوش اضطراری آزمایشگاهی

دوش اضطراری باید حداقل در قطر 50.8 سانتی متر ساخته شود تا اطمینان حاصل شود که می تواند آب را به طور یکنواخت به همه جای بدن افراد منتقل کند؛ نه فقط قسمت بالا تنه او. همچنین طبق استانداردهای ANSI، فاصله مناسب دوش از زمین باید 208.3 تا 243.8 سانتی متر باشد. این دوش ها باید بتوانند در هر دقیقه 75.7 لیتر آب (مساوی با 20 گالن آب) را به مدت 20 دقیقه متوالی بر روی فرد بریزند. 

همچنین این دوش باید ظرف مدت کم تر از 1 دقیقه شروع به کار کند. نکته مهم دیگر در مورد این دوش ها این است که برای روشن ماندن نباید نیازی به اپراتور داشته باشند و تنها با یک بار کشیدن دسته عملکرد (Pull Handle) کار را انجام دهند. 

تفاوت چشم شوی و دوش اضطراری در چیست؟

دوش های اضطراری برای شستشوی سر و بدن فرد طراحی شده اند. از این دوش ها به هیچ عنوان نباید برای شستشوی چشم ها استفاده کرد زیرا فشار آب خارج شده از آن ها برای چشم می تواند آسیب زننده باشد. چشم شوی ها نیز صرفا برای شستشوی چشم و صورت ساخته می شوند. این تجهیزات می توانند به صورت تکی یا در قالب یک وسیله تولید و عرضه شوند. 

این که شما در محل آزمایشگاهتان به کدام یک از این ابزار احتیاج دارید را باید کارشناس آزمایشگاه تعیین کند. این تصمیم براساس نوع مواد شیمیایی مورد استفاده در آزمایشگاه و میزان خطرات آن ها گرفته می شود. زیرا در برخی آزمایشگاه ها امکان برخورد مواد شیمیایی فقط به صورت و چشم افراد وجود دارد. بنابراین نیازی به تهیه دوش اضطراری وجود ندارد. 

منبع: مقاله Emergency Showers and Eyewash Stations وب سایت ccohs.ca در تاریخ 9 دسامبر 2022

چک لیست و پروتکل های نگهداری از چشم شوی و دوش اضطراری

تحقیقات نشان می دهند که علی رغم تمامی اخطارهای سازمان استناداردهای آمریکا مبنی بر استفاده 15 دقیقه ای حداقلی از چشم شوی و دوش اضطراری، بسیاری از افراد 5 دقیقه یا حتی کم تر از این ابزار استفاده می کنند. دلیل آن نیز دمای پایین آب خارج شده از این تجهیزات است. این اتفاق در فضاهای سرد میافتد و ممکن است دمای آب را تا 2 درجه سانتی گراد پایین بیاورد. واجب است که به صورت هفتگی این دستگاه ها مورد بررسی قرار گرفته تا مشکلاتی از این قبیل برطرف شوند. 

یکی از انواع چشم شوی ها و دوش ها حالت پرتابل (Portable) یا قابل حمل دارند. این تجهیزات به منبع آب متصل نیستند و آب مورد نیاز را از منبع آب متصل به خودشان تامین می کنند. برای این دسته از وسایل باید حتما حواسمان باشد تا همیشه به طور کامل پر آب و آماده به کار باشند. 

در خصوص دوش و چشم شوی پرتابل باید بدانید که به دلیل ساکن بودن آب درون منبع آن ها، احتمال رشد باکتری ها نیز وجود دارد. بنابراین باید حتما به صورت روزانه بررسی و ضدعفونی شوند. 

منبع: مقاله Work place eyewash and emergency shower requirments وب سایت safetyskills

کلام آخر

هر فردی که در محیط آزمایشگاه با مواد شیمیایی سر و کار دارد در خطر جدی برخورد و پاشش آن مواد قرار می گیرد. بنابراین باید همواره آمادگی نشان دادن یک عکس العمل سریع را داشته و علاوه بر آن به ابزار و تجهیزات حیاتی مانند چشم شوی ها و دوش های اضطراری دسترسی داشته باشد. سازمان هایی مانند سازمان استاندارد آمریکا (ANSI) و استانداردهای سازمان ایمنی و بهداشت شغلی (OSHA)، همواره پروتکل ها و دستورالعمل هایی جهت کار امن تر در آزمایشگاه ها منتشر می کنند که رعایت آن ها از اوجب واجبات است. در این مقاله سعی کردیم تا انواع و نحوه عملکرد چشم شوی و دوش اضطراری را بررسی و استانداردهای آن ها را بیان کنیم. ممنون که با ما همراه بودید. برای مطالعه مقالات بیش تر به آکادمی یونیت مراجعه کنید.