محیط کشت چیست و انواع آن کدامند؟

تشخیص عامل یا عوامل بیماری نصف راه درمان آن است. در آزمایشگاه ها برای بررسی نمونه های آزمایش معمولا از میکروسکوپ استفاده می شود. گاهی با انجام آزمایش های میکروسکوپی باکتری ها را نمی توان از هم تشخیص داد بنابراین با کشت نمونه های بالینی و انجام آزمایش های بیوشیمیایی و سرولوژیک می توان شناسایی باکتری ها را انجام داد. با شناسایی میکروب یا عاملی که باعث ایجاد بیماری های عفونی شده می توان مقاومت و همچنین حساسیت آن ها را در برابر داروهایی که برای درمان آن ها تجویز می شود را تعیین کرد. علاوه بر این  با کشت باکتری ها می توان سرم و واکسن از آن ها تهیه کرد. ساخت آنتی بیوتیک ها و فرآورده های بیولوژیکی از باکتری ها نیز از دیگر فواید کشت دادن آن ها است. 

محیط کشت چیست؟

به طور کلی محیط کشت به محیط‌ هایی گفته می‌ شود که به صورت تخصصی برای رشد و تکثیر باکتری‌‌ ها یا سلول‌‌ ها تهیه شده اند و برای این منظور مورد استفاده قرار می‌ گیرند. این محیط‌‌ها حاوی مواد خاصی هستند که محیط را برای رشد و تکثیر سلول‌ها مهیا می‌ کنند. از این مواد می‌توان به قندها، نمک‌ها، آب و غیره اشاره کرد. 

منبع: مقاله An Introduction to Culturing Bacteria وب سایت technologynetworks در تاریخ 22 آگوست 2022

محیط کشت یکی از ابزاری است که برای کشت دادن باکتری (Bacteria Culturing) استفاده می شود. در کنار این ابزار همیشه یک میله پلاتینی (آنس)، برای برداشتن و انتقال نمونه ها، سواب (چوب باریک با انتهای پنبه هیدروفیلی) برای استریل کردن، شعله برای استریل نگه داشتن محیط، هود شیمیایی و انکوباتور برای فراهم آوردن میزان دما و رطوبت مورد نیاز، حضور دارند. در این مقاله قصد داریم تا با محیط کشت و انواع آن آشنا شویم. با ما همراه باشید. 

برای شروع ابتدا باید با ماده ای به نام آگار (Agar) آشنا شویم زیرا از این جا به بعد قرار است نام آن را زیاد بشنویم. 

آگار چیست؟ 

آگار نوعی قند به شکل ژلاتین است که از جلبک ها ساخته شده و معمولا برای رشد باکتری ها در آزمایشگاه استفاده می شود. باکتری ها آگار را می خورند و به میکروبیولوژیست ها در انجام آزمایش های کشت کمک می کنند. آگار را با بوی متمایز آن، می توان به راحتی از سایر موادی که معمولا در آزمایشگاه یافت می شوند تشخیص داد. از نظر شیمیایی، پلیمری است که از زیر واحدهای قند گالاکتوز تشکیل شده است و جزئی از دیواره سلولی گونه های مختلف جلبک قرمز است که معمولا در آسیای شرقی و کالیفرنیا آمریکا برداشت می شوند. آگار آزمایشگاهی در آب جوش حل شده و پس از خنک شدن ژلاتینی به نظر می رسد. با این تفاوت که از ژلاتین ساختار محکم تری در مقابله با باکتری ها داشته و تجزیه نمی شود. اما در صورت در دسترس نبودن آگار می توان از ژلاتین نیز استفاده کرد. 

انواع آگار آزمایشگاهی

انواع مختلفی برای رشد گونه های مختلف باکتری استفاده می شود. به طور کلی، یک روش آزمایشی به شما می گوید که از چه نوعی استفاده کنید. در این قسمت به طور خلاصه با انواع آگار آشنا خواهیم شد. 

• آگار خون (Blood Agar): این نوع آگار از خون حیوانات (بیش تر از گوسفند) به دست می آید. بنابراین این نمونه دارای سلول های خونی حیوانی است. از آن می توان برای رشد بیشتر باکتری ها استفاده کرد. 
• آگار شکلاتی (Chocolate Agar): این نوع نیز از خون گوسفند به دست می آید و برای رشد هموفیلوس استفاده می شود زیرا فاکتورهای لازم برای این کار (X و V) را دارد. شکلات آگار یک محیط کشت مغذی است. به این ترتیب می توان از آن برای رشد گونه هایی از موجودات زنده مانند نایسریا و هموفیلوس استفاده کرد. تنها مشکل این است که نمی توان اطلاعات همولیز را از این نوع به دست آورد. بنابراین، اگر نیاز به تمایز بین گونه‌های مختلف هموفیلوس دارید، باید آزمایش‌ های دیگری را انجام دهید.
• آگار لوریا برتانی (Luria Bertani Agar): این نوع آگار در واقع یک نوع اصلی نیست، بلکه یک نوع فرعی است. LB بیشتر در میکروبیولوژی استفاده می شود و برای کشت معمولی خوب است. آگار LB را می توان برای رشد میکروارگانیسم ها به استثنای موجودات سخت گیری مانند نایسریا و هموفیلوس استفاده کرد.
• آگار مک کانکی (MacConkey Agar): برای رشد باکتری های منفی از این آگارد استفاده می شود و در واقع یک پودر است. دو نسخه از MacConkey آگار وجود دارد. یک نوع حاوی لاکتوز قند اضافه شده در آن است، در حالی که نوع دیگر فاقد قند اضافه شده است.
• آگار میلر (Miller's LB Agar): این در واقع نوعی از آگار لوریا برتانی یا LB است. اجزای آن دقیقا مشابه LB هستند. تنها تفاوت در نسبت آن ها است. LB Miller برای استفاده دانش آموزان مناسب است اما فقط به عنوان فرمول عمومی استفاده می شود.
• آگار نئومایسین (Neomycin Agar): این نوع آگار دارای آنتی بیوتیکی به نام نئومایسین است. نئومایسین معمولا به صورت پمادها و داروهای مختلف از جمله قطره چشم موجود است. این آنتی بیوتیک از زمانی که برای اولین بار در سال 1949 توسط سلمان واکسمن کشف شد مورد استفاده قرار گرفت. نئومایسین ساخته دست بشر نیست، بلکه توسط باکتری به نام "استرپتومایسس فرادیا" تولید می شود.
• آگار مغذی (Nutrient Agar):  این آگار از ترکیب آب گوشت گاو و نوعی مخمر تشکیل شده و نمی تواند همه انواع باکتری ها را رشد دهد. اگرچه که برای بسیاری از انواع قارچ ها و برخی باکتری ها بسیار مناسب است. میزان ماده مغذی این آگار برای برخی از باکتری ها کم و برای برخی دیگر زیاد است. 
• آگار غیرمغذی (Non-nutrient Agar): از این آگار نمی توان برای کشت باکتری ها استفاده کرد اما برای رشد سایر میکروارگانیسم ها مناسب است.
• آگار سابورو (Sabouraud Agar): این نوع دارای یک آنتی بیوتیک آمینوگلیکوزید به نام جنتامایسین است. سابورو آگار به دلیل pH پایینی که دارد بیش تر باکتری ها را از بین می برد. 
• آگار تریپتیک سویا (Tryptic soy Agar): این مدل از آگارها برای رشد طیف وسیعی از میکروارگانیسم ها مناسب است. 
• آگار زایلوز لیزین دئوکسی کولات (XLD Agar): نوع آخر از آگارهای کشت باکتری ها برای استفاده در مدفوع جهت رشد باسیل های گرم منفی استفاده می شوند. 

منبع: مقاله ?What Is Agar وب سایت sciencetrends در تاریخ 10 ژانویه 2018

ترکیبات اصلی محیط کشت چه هستند؟

سیستم های بافری

تنظیم PH در محیط کشت، تاثیر بسزایی بر رشد سلول ها در آن دارد. این اتفاق توسط یکی از سه سیستم بافری زیر انجام می شود.

• بافرهای طبیعی: در یک سیستم بافری طبیعی، گاز کربن دی‌اکسید از طریق ترکیبات کربنات موجود در محیط کشت، اسیدیته محیط را تنظیم می‌کند. محیط کشت‌های دارای سیستم بافری طبیعی، لازم است تا در اتمسفر حاوی 5 تا 10 درصد کربن دی‌ اکسید انکوبه شوند. یک سیستم بافری طبیعی، ارزان قیمت و غیر سمی است.
• HEPES :HEPES سیستم بافری شیمیایی دارای زویتریون است که ظرفیت بافری بالایی در حدود 7.2 تا 7.4 دارد و نیازی به گازهای کنترل‌ کننده اتمسفر در آن نیست. این سیستم بافری گران قیمت بوده و غلظت بالای آن برای برخی از انواع سلول‌ ها سمی است. HEPES همچنین حساسیت محیط را به اثرات سمی ناشی از قرارگرفتن در معرض نور فلورسنت بسیار افزایش می‌ دهد.
• فنول رد: بسیاری از محیط کشت‌های تجاری در دسترس حاوی فنول رد هستند که به عنوان نشانگر عمل می‌ کنند و نظارت بر تنظیم PH را انجام می‌ دهند. در طول رشد سلول، رنگ محیط کشت با توجه به متابولیت‌ های آزاد شده توسط سلول‌ها تغییر می‌کند. فنول رد در pHهای پایین، رنگ محیط را به زرد و در سطوح بالای PH، رنگ محیط را به بنفش تغییر می‌ دهد. محیط کشت در شرایط بهینه رشد سلول (pH= 7.2)، قرمز روشن است. استفاده از فنول ردها دارای معایب زیر است:

1. فنول رد عملکرد برخی از هورمون‌های استروئیدی مثل استروژن را تقلید می‌ کند، به همین دلیل بهتر است در مطالعات بالینی که سلول‌ های حساس به استروژن به کار رفته‌ اند از محیط‌های بدون فنول رد استفاده شود.
2. وجود فنول رد در برخی از فرمولاسیون‌ های فاقد سرم با هموئوستاز سدیم – پتاسیم تداخل ایجاد می‌کند که این اثر را می‌ توان با قرار دادن سرم یا هورمون هیپوفیز گاوی در محیط خنثی کرد.
3. فنول رد در مطالعات فلوسایتومتری تداخل ایجاد می‌ کند.

منبع: مقاله Acid-Base Buffers وب سایت chem.libretexts.org در تاریخ 18 سپتامبر 2019

نمک های غیرآلی

 سلول‌ها در حین رشد و تکثیر خود نیاز به برقراری ارتباط با یکدیگر دارند که این امکان از طریق حفظ پتانسیل اسمزی و ارتباطات غشایی بین سلول‌ ها برقرار می‌ شود. نمک‌های غیرآلی موجود در محیط کشت با تأمین یون‌ های سدیم، پتاسیم و کلسیم به حفظ تعادل اسمزی و تنظیم پتانسیل غشای سلول کمک می‌ کنند.

آمینواسیدها

سلول ها در مراحل رشد و تکثیر خودشان به آمینواسید نیاز دارند. بخشی از این آمینواسید را خودشان می سازند و بخش دیگر را باید از محیط کشت دریافت کنند. آمینواسیدها بلوک‌ های ساختمانی پروتئین‌ ها هستند، بنابراین در همه محیط کشت‌ های شناخته شده وجود دارند. آمینواسید‌های ضروری باید در محیط کشت وجود داشته باشند زیرا سلول به تنهایی قادر به ساخت آن‌ ها نیست.

کربوهیدرات ها

کربوهیدرات‌ها یا قندها منبع اصلی تامین انرژی سلول هستند. بسیاری از محیط‌های کشت گلوکز و گالاکتوز دارند در حالی که برخی دیگر از آن‌ ها حاوی مالتوز و فروکتوز هستند. با توجه به رده سلولی و توانایی سلول در استفاده از قندها به عنوان منبع تامین انرژی، نوع کربوهیدرات مورد نظر جهت اضافه کردن به محیط کشت انتخاب می‌ شود.

پروتئین ها و پیتیدها

رایج‌‌ترین پروتئین‌ها و پپتید‌های مورد استفاده در محیط‌های کشت، آلبومین، ترنسفرین و فیبرونکتین هستند که اهمیت خاصی در محیط کشت‌های فاقد سرم دارند. آلبومین، پروتئین اصلی خون است که در انتقال آب، نمک‌ها، اسیدهای چرب آزاد، هورمون‌ها و ویتامین‌ ها و انتقال آن‌ها بین بافت‌ها نقش دارد. ظرفیت اتصالی آلبومین، آن را برای حذف ترکیبات سمی از سلول و محیط کشت مناسب کرده است.

منبع: مقاله The difference between peptides and proteins وب سایت cellgs در تاریخ 14 فوریه 2022

اسیدهای چرب و لیپیدها

اضافه کردن این ترکیبات به خصوص در محیط کشت‌ های فاقد سرم اهمیت ویژه‌ ای دارد.  این اسیدها معمولا در داخل سرم وجود دارند، به همین دلیل در محیط کشت‌ هایی که حاوی سرم نیستند باید این مواد درون محیط کشت وجود داشته باشند.

ویتامین ها

وجود بسیاری از ویتامین‌ها برای رشد و افزایش تعداد سلول‌ها ضروری هستند. اما این ویتامین‌ ها به مقدار مورد نیاز توسط سلول سنتز نمی‌شوند، بنابراین مکمل‌ های ویتامین بسیار مهم، مورد نیاز و ضروری در کشت سلول و کشت بافت هستند. غالبا ویتامین‌ های محلول در چربی در داخل محیط‌ های حاوی سرم وجود دارند اما سایر ویتامین‌ها در حین آماده‌سازی باید به محیط کشت اضافه شوند.

منبع: مقاله Microbes take their vitamins, for the good of science وب سایت sciencedaily در تاریخ 21 ژانویه 2016

آنتی بیوتیک ها

وجود آنتی بیوتیک ها برای تمام محیط کشت ها ضروری نیست. گاهی از این مکمل ها برای کنترل آلودگی های باکتریایی و یا قارچی در محیط کشت استفاده می شود. در نظر بگیرید که استفاده مداوم از آنتی‌ بیوتیک‌ها توصیه نمی‌شود، به این دلیل که ممکن است باعث پنهان شدن آلودگی‌ های ایجاد شده توسط مایکوپلاسما و باکتری‌ های مقاوم شوند. از طرفی آنتی‌بیوتیک‌ ها ممکن است در متابولیسم سلول‌ های حساس تداخل ایجاد کنند.

عناصر کمیاب

عناصر کمیاب (Trace Elements) اکثر اوقات فقط به محیط‌ کشت های بدون سرم اضافه می‌ شوند تا جایگزینی برای عناصر موجود در سرم باشند. عناصر کمیاب مثل روی، مس، سلنیوم و تری کربوکسیلیک اسید، عناصر شیمیایی هستند که به مقدار کم برای رشد سلول مورد نیاز هستند. 

مقاله Trace elements; What Are They, Nutrition, and More وب سایت osmosis  

انواع محیط کشت 

محیط کشت ها را می توان از جنبه های مختلف دسته بندی کرد. 

انواع محیط کشت از نظر فیزیکی

محیط کشت ها از نظر جنس آن ها به سه دسته اصلی تقسیم می شوند.

• محیط کشت مایع (Liquid/Broth): محیط های کشتی که فاقد آگار در ترکیب خود بوده به صورت مایع هستند و معمولا در لوله های آزمایش، ارلن مایر شرایط برای رشد میکروارگانیسم فراهم می شوند را محیط کشت مایع یا براث می گویند. 
• محیط کشت جامد (Solid): این محیط‌ ها حاوی آگار هستند که بعد از سرد شدن منعقد می‌شوند. از این محیط کشت‌ ها درون لوله آزمایش یا پلیت استفاده می‌ شود.  
• محیط کشت نیمه جامد (Semisolid): محیط هایی که میزان آگار ترکیب محیط رشد از میزان اگار محیط های جامد کمتر باشد، محیط کشت نیمه جامد نامیده می شوند.

انواع محیط کشت از نظر کاربرد و مواد تشکیل دهنده

• محیط کشت عمومی/پایه (General purpose Media/ Basic Media): این محیط دارای کمترین میزان مواد غذایی برای رشد باکتری ‌ها است. این محیط مبنای تهیه انواع محیط کشت است. این محیط از آنجایی که فاقد ماده ضد میکروب است، انواع و اقسام سلول‌ها و باکتری‌ها در آن رشد می‌کنند. معروف ترین محیط کشت های عمومی عبارتند از:

محیط کشت نوترینت آگار برند مرک بسته 500 گرمی

محیط کشت نوترینت براث برند مرک بسته 500 گرمی

محیط کشت TSA برند مرک بسته 500 گرمی

محیط کشت بلاد آگار گوسفندی برند مرک بسته 500 گرمی

1. نوترینت آگار: مناسب برای باکتری هایی که شرایط رشد ویژه ای ندارند و روی سطح رشد کرده و کلنی های کوچکی ایجاد می کنند. این محیط کشت در دماهای بالا نیز به حالت جامد باقی می ماند.
2. نوترینت براث: محیط کشت مایعی است که میکروارگانیسم هایی که نیاز به مواد مغذی خاصی ندارند، می توانند در آن رشد کنند. این محیط کشت به عنوان محیط کشت تلقیح نیز استفاده می شود.
3. TSA آگار: محیط کشت TSA آگار برای کشت انواع باکتری های هوازی مناسب می باشد.
4. بلاد آگار (آگار خونی): محیط کشت بسیار مغذی که برای میکرو ارگانیسم هایی که به سختی رشد می کنند بسیار کارآمد است.

• محیط کشت غنی کننده (Enriched Media): محیطی بسیار مقوی است که دارای انواع مواد مورد نیاز برای رشد سلول‌ها و باکتری هاست. این محیط برای رشد تعداد زیادی از سلول‌ها و باکتری ‌ها مناسب است.

منبع: مقاله Blood Agar- Composition, Preparation, Uses and Pictures وب سایت microbiologyinfo در تاریخ 10 آگوست 2022

• محیط کشت کامل (Complete Media): این محیط تمامی موارد مورد نیاز برای رشد باکتری ‌ها و سلول‌ها را داراست و مواد ضد میکروبی ندارد. این محیط ‌ها هیچگونه مهارکننده و اندیکاتور (شاخص) ندارند و با رشد باکتری ‌های مختلف روی آن‌ها هیچ تغییر رنگی مشاهده نمی‌شود.
• محیط کشت انتخابی (Selective media): این محیط‌های کشت به صورت تشخیصی هستند. انواع مختلف این محیط ‌ها برای رشد سلول‌ها و باکتری ‌های خاصی مناسب هستند.
• محیط کشت افتراقی (Differential/ Indicator Medium): این محیط ‌ها برای جدا و ایزوله کردن نوع خاصی از سلول‌ها یا باکتری ‌ها مناسب هستند. این محیط ‌ها برای جدا کردن سلول‌ها قابل استفاده هستند.

محیط کشت لاکتوز باسیلوس MRS broth برند مرک بسته 500 گرمی

محیط کشت بیسموت سولفیت آگار (BSA) برند مرک بسته 500 گرمی

محیط کشت اندو آگار بیس برند مرک بسته 500 گرمی

محیط کشت دی ان ایز تست آگار برند مرک بسته 500 گرمی

محیط کشت KF Agar برند مرک بسته 500 گرمی

محیط کشت EE BROTH برند مرک بسته 500 گرمی

محیط کشت گزیلور لیزین دوکسی کولات (XLD) آگار برند مرک بسته 500 گرمی

محیط کشت هکتون انتریک آگار برند مرک بسته 500 گرمی

محیط کشت تریپل شوگر آیرون آگار برند مرک بسته 500 گرم

محیط کشت دی کلران رزبنگال کلرامفنیکول آگار (DRBC) برند مرک بسته 500 گرمی

تفاوت محیط کشت انتخابی و محیط کشت افتراقی چیست؟ 

محیط کشت های انتخابی تنها اجازه رشد نوع خاصی از باکتری ها را درون خودشان می دهند. عملکرد محیط کشت های افتراقی به این صورت است که در صورت وجود چند نوع باکتری روی یک محیط کشت، همه آن ها اجازه رشد دارند و می توان آن ها را با توجه به تصویرشان از همدیگر تشخیص داد. محیط های کشت افتراقی بر خلاف محیط کشت های انتخابی، باکتری ها را نمی کشند، بلکه در صورت وجود باکتری هدف، آن را آشکار کرده و نشان می دهند.

چگونه محیط کشت بسازیم؟

مطابق دستور کارخانه سازنده و با توجه به بروشور هر شرکتی که روی محیط کشت که به صورت پودری یا پلیت شده می باشد را برداشته و با مقدار توصیه شده آب مقطر در داخل ارلن مخلوط کنید بعد آن را با توجه به دستور کارخانه اگر لازم بود روی شعله قرار داده تا بر اثر حرارت شفاف شود که البته در بعضی از محیط ها نیازی به این کار نیست. سپس آن را در اتوکلاو قرار داده و به مدت 15 دقیقه در دمای 121 درجه سانتیگراد استریل کنید. برخی از محیط های کشت که به دمای بالا حساس می باشند در اتوکلاو قرار نمی گیرند و این مسئله را کارخانه سازنده حتما متذکر شده است. بعد از اتوکلاو، محیط های کشت آگار دار داخل ارلن سفت می شوند و برای استفاده از آن ها باید دوباره حرارت داده شوند ولی محیط های کشت مایع به شکل مایع باقی مانده و آماده مصرف هستند.

محیط کشت را می توان در دو روش مختلف ساخت که عبارتند از:

روش کشت باکتری در محیط کشت مایع 

• ابتدا یک آنس برداشته و آن را در دست راست بگیرید و روی شعله کاملا سترون  (استریل) کنید و بگذارید تا سرد شود.
• محیط حاوی باکتری (لوله یا پلیت) را در سمت چپ بگیرید و درب آن را با دست راست در کنار شعله باز کنید. دقت کنید که درب محیط کشت را روی میز کار خود نگذارید.
• اگر محیط کشت در لوله است دهانه آن را چند بار از روی شعله عبور دهید تا استریل شود همچنین درب لوله را بیش از حد باز نگه ندارید.
• نوک آنس را وارد محیط کرده و یک لوپ از آن را بردارید. منظور از لوپ سوزن کشت با نوک حلقه ای است.
• دهانه لوله را مجددا با شعله استریل کرده و درب آن را بگذارید و محیط کشت را در جای خود قرار دهید.
• لوله حاوی محیط کشت را در دست چپ بگیرید و نوک آنس آلوده به باکتری مورد نظر را داخل محیط فرو برده و به آرامی تکان دهید تا میکروب ها در محیط پخش شوند.
• در مواردی که میکروب را از پلیت (محیط کشت جامد) برمی دارید با نوک آنس کمی از پرگنه (کلنی) را برداشته و با رعایت موارد که گفته شد آن را داخل محیط مایع فرو برده و به آرامی هم بزنید تا همگن شود.
• دهانه لوله حاوی محیط کشت جدید را با شعله سترون کرده و درب آن را بگذارید و در داخل انکوباتور قرار دهید.
• نوک آنس را مجددا با شعله استریل کرده و در جای خود قرار دهید.

روش کشت باکتری در محیط جامد

محیط کشت جامد به دو صورت وجود دارد : محیط کشت جامد در لوله و محیط کشت جامد در پلیت

در لوله به دو صورت عمودی (Stab Culture) و شیبدار (Slant Culture) دیده می شود که هر کدام از آن ها روش کشت خاص خود را دارند.

روش کشت عمودی در لوله: در این حالت محیط کشت آگاردار (جامد) را با حفظ شرایط استریل در حالت مذاب داخل لوله های آزمایش استریل ریخته و به حالت عمودی آن را در یک جای ساکن قرار دهید تا سرد شود در همان حالت با آنس نوک تیز استریل شده در کنار شعله از پرگنه باکتری مقداری را برداشته و آن را به صورت عمودی در مرکز این محیط تا انتها فرو برده و بدون هیچگونه تغییر حالتی آن را از همان مسیر خارج کنید. بعد لوله را در انکوباتور قرار دهید.

روش کشت در سطح شیبدار در لوله: در این حالت محیط کشت آگاردار استریل را در لوله های استریل شده ریخته و قبل از سرد شدن آن ها را به حالت شیبدار قرار می دهند تا سرد شوند. سپس با آنس نوک تیز با حفظ شرایط استریل از پرگنه باکتری برداشته و در کنار شعله نوک آنس را ابتدا به حالت عمودی وارد قسمت عمودی محیط کشت کرده بعد به آرامی آن را از همان مسیر خارج کرده و بدون اینکه نوک آنس از محیط جدا شود آن را به حالت زیگزاک روی سطح شیبدار بکشید.

منبع: مقاله How to Prepare Culture Media and Preserve Cultures وب سایت conductscience در تاریخ 3 جولای 2022

در زمان کار با محیط کشت چه نکاتی را باید رعایت کنیم؟

طبق پروتکل های وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، کیفیت محیط هاي کشت به طور مستقیم به کیفیت مواد خام مورد استفاده در تهیه آن ها بستگی دارد. مهم ترین این مواد خام عبارتند از:

• آب: آب یکی از مهم ترین موادی است که در تهیه محیط های کشت به کار می رود. سه معیار مهم برای آب مورد استفاده در تهیه محیط های کشت شامل عدم وجود یون هاي مس، قدرت هدایت الکتریکی و pH می باشد. در شرایط ایده آل یون هاي مس به دلیل خاصیت مهارکنندگی برای اغلب میکروارگانیسم ها، نباید در آب مورد استفاده برای تهیه محیط های کشت وجود داشته باشد. قدرت هدایت الکتریکی آب باید حدود 10 میکروزیمنس بر سانتی متر باشد و همچنین pH آب مورد استفاده بهتر است کمی اسیدی باشد، ولی نباید کمتر از 5 و بیشتر از 8 باشد.
• وزن پودر محیط کشت و اضافه کردن آب: پودر محیط کشت باید به دقت وزن شود. باید این کار به حدی سریع انجام شود که غبار هوا روی آن ننشیند. مقدار استفاده از پودر باید دقیقا مطابق آن چه که بر روی بسته بندی آن ذکر شده است باشد. نکته مهم دیگری که باید در نظر داشته باشید این است که تمامی پودرها تا دانه آخر باید در آب حل شوند. زیرا اگر بخشی از پودر به صورت خشک بر کناره های ظرف باقی بماند، در اتوکلاو به خوبی استریل نشده و تبدیل به منبع آلودگی می شود. 
• حل کردن محیط کشت: محیط های کشت بدون آگار، معمولا با تکان دادن آهسته و ملایم حل خواهند شد. اما محیط هاي کشت حاوی آگار باید قبل از حرارت دادن به مدت چند دقیقه با آب مخلوط شوند. سپس حرارت داده شوند تا آگار قبل از اتوکلاو کردن، حل شود.
• توزیع: همیشه از ظرفی با 2 تا 3 برابر محیط کشت استفاده کنید تا بتوانید خوب آن را هم بزنید. 
• استریلیزاسیون: حتما این مرحله را طبق پروتکل های شرکت سازنده پیش ببرید. برخی از محیط کشت ها نیاز به ورود به اتوکلاو را ندارند. 
• اندازه گیری pH: محیط هاي کشت دهیدراته اگر به طور مناسب تهیه شوند، نیازي به تنظیم pH ندارند. pH نهایی محصول استریل شده را می توان روي پلیت یا بطري اندازه گیري کرد، اما باید آنها را بعد از سنجش pH دور ریخت. بنابراین بعد از استریل شدن و خنک شدن محیط کشت تا دماي 25 درجه سانتیگراد ،مقدار pH را در حد مورد نظر (2/0 )± تنظیم نمایید. 

منبع: مقاله Bacteriological Culture Methods وب سایت milnepublishing 

کلام آخر

  هنگامی که باکتری ها در شرایط مناسب قرار می گیرند تا تکثیر پیدا کنند، گفته می شود که باکتری ها کشت داده شده اند. برای شناسایی یک میکروارگانیسم باید کشت خالص از آن بدست آورده و خلوص این محیط ها هم باید در طی فرآیند های مختلف حفظ شود. برای کشت باکتری ها روش های متفاوت و ابزار مختلفی به کار گرفته می شود که انتخاب آن به نوع باکتری و همچنین تشخیص کاربر آزمایشگاه دارد. حفظ استریل ماندن تمامی ابزار و وسایل در طی عملیات کشت باکتری، نقطه مشترک تمام روش های کشت دادن باکتری ها است. از کشت دادن باکتری ها می توان اطلاعات مفیدی کسب کرد، داروهای جدید ساخت و روند درمان آن ها را به مراتب سرعت بخشید. بنابراین رعایت نکات بهداشتی در این عملیات حرف اول را می زند. ممنون که با ما همراه بودید. برای مطالعه مقالات بیش تر می توانید به آکادمی یونیت سر بزنید.